LED، آخرین مرز در نورپردازی معماری ـ 1


Architectural Lighting

LED, The Latest Frontier on Architectural Lighting - 1


نور یکی از مهم­ترین عوامل کیفیت، پویایی و سرزندگی آثار معماری است و از نظر مفاهیم کیفی و نمادین و نیز از نظر کارکرد عملی از جایگاه ویژه­ای در رشته معماری برخوردار است. بی­جهت نیست که لوکوربوزیه در کتاب «به­ سوی یک معماری نوین» می­نویسد: «معماری بازی استادانه، صحیح و باشکوه احجام ترکیب­شده زیر نور می­باشد. چشمان ما تربیت شده­اند که فرم­ها را زیر نور ببینند. سایه و روشن است که این فرم­ها را آشکار می­سازد.» اگرچه اولین وظیفه نور روشن کردن فضا و فرم­های ساختمانی است، با این­حال نور، چه طبیعی و چه مصنوعی، علاوه بر این کارکرد اصلی خویش، می­تواند نبوغ معمارانه را برجسته­تر نماید، اشتباهات را بپوشاند و پنهان کند، توجه بیننده را جلب نماید و یا اینکه باعث شود مکانی مقدس یا امن به نظر برسد. فناوری­های جدید نورپردازی، ابزارهایی در خدمت نورپردازی معماری هستند که در سال­های اخیر مورد توجه طراحان بسیاری در اقصی­نقاط جهان قرار گرفته­اند. آنچه در ادامه می­خوانید، اختصاص دارد به معرفی LEDها، یکی از جدیدترین فناوری­های نورپردازی، که با استناد به مقاله­ای از Emilie W. Sommerhoff در نشریه The Architect’s Newspaper، شماره ویژه نورپردازی معماری، نوشته شده است:







LEDها (مخفف Light Emitting Diodes، به معنی دیودهای نورافشان) نیمه­رساناهای تولیدکننده نور هستند که در جاهای مختلف مورد استفاده قرار می­گیرند، و کاربرد آنها فقط به چراغ­های راهنما و ساعت­های زنگ­دار دیجیتال که چندین دهه پیش نخستین حوزه کاربرد LEDها بودند، محدود نمی­شود. در حال حاضر LEDها بطور روزافزونی برای کاربردهای معمارانه در سراسر جهان مورد توجه قرار می­گیرند. پیش از این، کاربرد گسترده LEDها در محیط­های بزرگ و وسیع غیرممکن به نظر می­رسید، اما اخیراً این فناوری پیشرفت قابل توجهی داشته است، به گونه­ای که LEDها کوچک­تر و روشن­تر شده­اند، برق کمتری مصرف می­کنند، می­توانند توسط کامپیوتر کنترل شوند، و تمام رنگ­های رنگین­کمان را به نمایش بگذارند. همین مزایا معماران و طراحان را به استفاده هرچه بیشتر از LEDها در کارهایشان ترغیب می­کند.
در حال حاضر بسیاری از سازنده­ها و صاحبان کارخانجات (حتی آنهایی که اخیراً این فناوری را به خط تولیدشان اضافه کرده­اند) به ساخت LEDها روی آورده­اند و چنانچه این محصول در زمره یکی از اصلی­ترین تولیدات­شان نیز نباشد، لااقل بخشی از برنامه کاری واحد R&D (واحد پژوهش و توسعه) آنهاست. Ted Chappell، رئیس کارخانه Erco Lighting در نیوجرسی که محصولات مبتنی بر فناوری LED تا سال 2002- 2003 به خط تولید آن اضافه نشده بود، می­گوید: «ما در نظر داریم از فناوری LED در تولید محصولات جدید و در حال ساخت­مان استفاده کنیم.»

LED، آخرین مرز در نورپردازی معماری ـ 2



Architectural Lighting

LED, The Latest Frontier on Architectural Lighting - 2


متداول­ترین کاربرد LEDها، تغییر رنگ زمینه صحنه­ها و همچنین استفاده به عنوان عناصر و جزئیات تزئینی در محیط­های­ بزرگ و وسیع است. Jim Benya، طراح نورپردازی و مدیر Benya Lighting Design در Tigard، Oregon که اخیراً مشغول طراحی و اجرای منظره آسمان نیمه­شب برای اتاق MRI یک بیمارستان، با استفاده از LEDهای آبی­رنگ است، می­گوید: «من اگر در کارم به یک رنگ اشباع­شده نیاز داشته باشم، به استفاده از LEDها روی می­آورم.» Ken Douglas، طراح نورپردازی و مدیر Illumination Arts در نیوجرسی، نیز مشغول طراحی و اجرای منابع توکار نور در نمای تاریک ساختمانی ساخته­شده از آجر قرمز است که شب­ها جلوه و ابهت­اش را به دلیل فقدان نورپردازی مناسب از دست می­دهد. او می­گوید: «ما در طرح­هایمان از LEDها بیشتر یا به عنوان یک عنصر زیبایی­شناسانه فرعی و به اصطلاح چاشنی کار، و یا به عنوان یک عنصر اصلی و کاملاً برجسته استفاده می­کنیم.»







بازسازی ساختمانPaco Rabannesque در سئول، کار UN Studio و Arup Lighting (شرکت­های مستقر در آمستردام): این ساختمان بتنی متعلق به دهه 1970 که سبک معماری آن را نمی­توان در یکی از طبقه­بندی­های مشخص جای داد، پشت لایه­ای متشکل از 4330 دیسک شیشه­ای یخ­زده که با همین تعداد LED پوشش داده شده، پنهان گشته است. هر دیسک همچون یک پیکسل بسیار بزرگ عمل می­کند و در نتیجه ساختمان به یک صفحه نمایش بزرگ تبدیل می­شود.
لامپ­های دیگر مثل لامپ­های metal halide نیز از قابلیت­ تغییر رنگ برخوردارند، بطوری­کهHorton Lees Brogden از این لامپ­ها برای نورپردازی ساختمان Met Life در نیویورک استفاده نموده و به نتایج بسیار جالبی نیز دست یافته است. لیکن Douglas در­­باره این لامپ­ها نظر دیگری دارد: «به همراه این لامپ­ها بایستی یا یک چرخ رنگی وجود داشته باشد یا یک عنصر فیزیکی که دور لامپ حرکت می­کند یا شیشه­ای که عقب و جلو می­رود، و هرگاه شما در نورپردازی یک عنصر متحرک داشته باشید، نتیجه کار خوب از آب درنمی­آید.»






فلورسنت­های RGB از گذشته منبع نور مناسب برای ایجاد جلوه­های تغییر رنگ بوده­اند و هنوز هم در برخی پروژه­ها همچون نمای برج 41 طبقه Deutsche Post در بن آلمان که در سال 2003 توسط Helmut Jahn طراحی شده است، با نتایج بسیار موفقیت­آمیز مورد استفاده قرار می­گیرند. با این وجود، طراحان زیادی همچون Darren Nolan، معمار شرکت Peter Marino + Associates، که اخیراً طراحی و اجرای یک ساختمان هشت­طبقه برای Chanel را در توکیو به پایان رسانده است، از LEDها برای نورپردازی نمای ساختمان­هایشان استفاده می­کنند. Nolan در این خصوص می­گوید: «ما مقایسه­هایی میان فلورسنت و LEDها انجام دادیم و در نهایت توجه به نتایج این مقایسه­ها در مقولاتی همچون قابلیت نگهداری، میزان تولید گرما و ثبات دمای رنگ، ما را متقاعد ساخت که از فناوری جدید استفاده کنیم.» یکی دیگر از قابلیت­های LEDها که معماران را به استفاده از آنها ترغیب می­کند، این است که LEDها می­توانند در نماهای مدرنیستی مرکب از شیشه و فلز جاسازی شوند و این امکان را بوجود بیاورند که طرح نورپردازی ساختمان در هر شب تغییر کند. با اینکه هزینه­های اولیه LEDها بیشتر است، اما به گفته Nolan، معماران به این نتیجه رسیده­اند که LEDها در درازمدت، به لحاظ اقتصادی باصرفه­تر هستند.

نورپردازي در آشپزخانه، حمام و هال ورودي
در آشپزخانه هاي قديم كه مانند امروز داراي كابينت هاي ثابت و جاسازي شده و محل مشخصي براي اجاق گاز، يخچال و ديگر وسايل آشپزخانه نبودند ، نورپردازي اغلب به وسيله يك چراغ آويز سقفي كه در مركز سقف آشپزخانه نصب مي شد انجام مي گرفت. چرا كه اغلب فعاليت هاي داخل آشپزخانه ( مانند آماده سازي مواد غذايي ) بر روي ميز وسط آشپزخانه انجام مي شد. اما آشپزخانه هاي امروزي با رديفي از كابينت ها ، اجاق و يخچال جاسازي شده به موازات و در كنار ديوارهاي آشپزخانه نيازمند شيوه ديگري از نورپردازي هستند. در آشپزخانه هاي امروزي قسمت اعظم كار در آشپزخانه بر روي سطح كابينت ها در كنار اجاق گاز و يا شير آب و سينك ظرفشويي انجام مي شود كه در اغلب آشپزخانه ها همگي در كنار ديوار قرار دارند اما هنوز چراغ هاي سقفي از وسط سقف آشپزخانه آويزان هستند ، در نتيجه افراد اغلب پشت به منبع نور و در زير سايه خود مشغول به كار هستند و هنگام كار از نور كافي برخوردار نيستند. با توجه به تغييرات ساختار آشپزخانه هاي امروزي نسبت به گذشته ، ما در بخش هايي از آشپزخانه كه اغلب محل انجام كار محسوب مي شود به نور كافي نياز داريم. مانند سطح روي اجاق گاز، سينك ظرفشويي و سطوح روي كابينت ها كه براي آماده سازي وسايل آشپزي و مواد غذايي مورد استفاده قرار مي گيرند. علاوه بر نياز به روشنايي در اين اماكن، فضاي كلي آشپزخانه نيز بايد از نور كافي برخوردار باشد. همچنين در بسياري از آشپزخانه ها بعضي از كابينت ها با درهاي شيشه اي و به صورت ويترين ساخته شده اند تا از آنها براي به نمايش گذاشتن ظروف زيبا و تزئيني استفاده شود. اين كابينت ها نيز نياز به نورپردازي داخلي دارند. به اين ترتيب ما نياز به يك مجموعه منابع نوري داريم كه هريك به صورت جداگانه قابل كنترل باشند.
نور كافي براي سطح روي اجاق گاز در آشپزخانه هايي كه داراي يك هواكش يا هود در بالاي اجاق گاز هستند به راحتي توسط چراغ هواكش تأمين مي شود. اگر بالاي اجاق گاز، هواكش مجهز به چراغ وجود ندارد بايد يك چراغ قابل تنظيم در بالاي اجاق گاز نصب شود. همچنين بالاي سينك ظرفشويي نيز به يك چراغ نياز تا شب هنگام نور كافي براي شست و شوي ظروف و مواد غذايي را براي ما فراهم كند. ترجيحاً هر يك از اين چراغ ها بايد داراي كليد كنترل مجزا باشند تا فقط در مواقع لزوم مورد استفاده قرار گيرند
براي تأمين نور كافي در سطح روي كابينت ها از آنجا كه اغلب اين سطوح در زير كابينت هاي ديواري قرار دارند به راحتي مي توان از چراغ هاي مهتابي كه در زير كابينت ها نصب مي شوند بهره گرفت. به اين ترتيب چراغ هاي نصب شده در زير كابينت هاي ديواري بي آنكه ديده شوند و يا موجب آزار چشم باشند نور كافي را بر سطح روي كابينت ها مي تابانند. چنانچه كابينت هاي زميني عميق باشند و نور محيط به اندازه كافي درون آنها را روشن نكند براي دسترسي راحت به وسايل داخل اين نوع كابينت ها مي توان چراغ هاي كوچكي در آنها نصب كرد كه با كليدهاي اتوماتيك كنترل شوند و با باز و بسته شدن در كابينت ها روشن و خاموش شوند.
اگر آشپزخانه شما محل صرف غذا نيز هست استفاده از چراغ هاي سقفي كه ارتفاعشان قابل تنظيم است درست در بالاي ميز غذاخوري ايده خوبي است. اين چراغ ها مي توانند هنگام صرف غذا روي ميز را به خوبي روشن كنند و در مواقعي كه از ميز استفاده نمي شود فضاي كلي آشپزخانه را روشنايي ببخشند.
نورپردازي در فضاي حمام و دستشويي از اهميت كمتري برخوردار است و به سادگي با نصب چراغ هاي سقفي قابل اجرا است. در حمام و دستشويي علاوه بر چراغ هاي سقفي كه براي تأمين روشنايي محيط مورد استفاده قرار مي گيرند نصب يك چراغ ديواري در بالاي آينه نيز ضروري است اما توجه داشته باشيد كه براي اين منظور از چراغ هاي فلوئورسنت استفاده نكنيد زيرا نور اين چراغ ها موجب تغيير برخي از رنگ ها شده و تصوير شما را با رنگ هاي غيرواقعي در آينه منعكس مي كنند
نورپردازي قسمت هاي مختلف خانه ، هال ورودي، راهروها و راه پله ها را نيز فراموش نكنيد. اين اماكن در هر خانه اي بايد از نور فراوان برخوردار باشند به خصوص راه پله ها كه در حفظ ايمني و سلامتي خانواده و ميهمانان اهميت به سزايي دارد. در اينجا ايمني مهم تر از زيبايي است و بهترين روش نورپردازي روشن كردن مسير حركت و سطح روي پلكان با چراغ هايي است كه به ديوار نصب مي شوند و نور را به طرف پايين مي تابانند. استفاده از چراغ هاي ديواري كار تعويض لامپ را نيز ساده تر مي كند.
آنچه تاكنون بيان شد در جهت تأمين نور كافي و روشنايي لازم براي انجام فعاليت هاي گوناگون در هر يك از اتاق ها بود ؛ اما نورپردازي مي تواند در جهت زيباسازي و جلب توجه بيننده به سوي اشياي تزئيني و ويژگي هاي زيباي يك اتاق نيز باشد. براي اين منظور بهترين انتخاب چراغ هاي قابل تنظيمي هستند كه به صورت تك، دوتايي و سه تايي در بازار موجودند و پس از نصب در يك نقطه از ديوار مي توان هر يك از آنها را به سمت دلخواه تنظيم كرد به صورتي كه محل مورد نظر ما را روشن كند. نور اين چراغ ها را مي توان به راحتي بر روي يك ديوار، يك تابلو و يا يك مجسمه دلخواه تنظيم كرد و يا حتي بخشي خاص از اتاق ( مانند محل قرارگيري شومينه و يا يك آرك در سقف ) را به وسيله آنها روشن كرد.
طبقات داخل كابينت هاي در شيشه اي را نيز مي توان با استفاده از روش هاي گوناگون روشنايي بخشيد. اما يكي از بهترين راه ها نصب چراغ هاي كوچك در زير هر يك از طبقات ، و يا در مواقعي كه طبقات شيشه اي هستند نصب يك لامپ در قسمت بالا و يا پايين كابينت است.